Mikulczyce

---

Nazwa

Etymologia miejscowości Mikulczyce sięga zarówno języka polskiego, jak i czeskiego. Nazwa ta ma korzenie w słowiańskich formach greckiego imienia Nikólaos, które w wersji czeskiej przyjmuje postać Mikuláš, a w polskiej Mikołaj. Interesujące jest, że istnieje również miejscowość o nazwie Mikulčice, znajdująca się na Morawach, która w średniowieczu była jednym z kluczowych grodów we wczesnym okresie wielkomorawskim. Na terenie słowiańskim, w tym również w Polsce, spotykamy inne lokalizacje o zbliżonych nazwach, jak Mikulice czy Mikulicze.

Niemiecki nauczyciel Heinrich Adamy w swoim dziele, które dotyczy nazw miejscowych na Śląsku, opublikowanym w 1888 roku we Wrocławiu, wskazuje na polskie pochodzenie nazwy tej miejscowości. Wskazuje, że w obecnej polskiej wersji jest to Mikulczyce, co w tłumaczeniu oznacza „Dorf des St. Nicolaus” – co można interpretować jako „Wieś św. Mikołaja”. Z biegiem lat, nazwę tę zgermanizowano na Mikultschütz, co przyczyniło się do utraty jej pierwotnego znaczenia.

Na przestrzeni wieków, nazwa Mikulczyce zmieniała się jedynie nieznacznie, zawsze pozostając powiązaną z imieniem Mikołaj. W dokumentach z 1306 roku występuje ona jako Naculchsicz, a w 1311 roku przybiera formę Miculczicz. Utrzymała się forma Mikulczycz aż do roku 1526, kiedy to zmieniono zapis na Mikultschütz. W latach 1935–1945, w celu usunięcia słowiańskiego pochodzenia, administracja nazistowska III Rzeszy nadana nową, całkowicie niemiecką nazwę – Klausberg. Po zakończeniu II wojny światowej i przejęciu tych ziem przez Polskę w 1945 roku, zaczęto używać obecnej nazwy, którą oficjalnie zatwierdzono w maju 1946 roku.

Historia

Pierwsze potwierdzenie istnienia Mikulczyc można odnaleźć w dyplomie wydanym przez księcia bytomskiego Siemowita w roku 1311. Dokument ten dotyczy testamentu bytomskiego kasztelana Jana Złotoustego, w którym jako świadek pojawia się rycerz Dobiesław z Mikulczyc. Jego nazwisko widnieje w zapisie „Dobeslao de Miculczicz, militibus”. Interesujące jest, iż rycerz o tym samym imieniu występuje także w innym dokumencie z 1306 roku, w którym był już podpisany jako „Graf Dobeslaw de Naculchsicz”. Archeologiczne badania sugerują, że osada mogła istnieć już w XII wieku. Istotnym źródłem jest także notatka z 1791 roku, przygotowana przez proboszcza mikulczyckiego, ks. Walentego Andlaufa, która twierdzi, że znajdujący się tam kościół lub kapliczka istniał już w roku 1002, chociaż brak jest na to dalszych dowodów.

Dokument z 1326 roku, dotyczący poboru świętopietrza, wskazuje, że Mikulczyce należały do biskupstwa krakowskiego, z plebanem Mikołajem na czołowej pozycji. Ponadto, mikulczycki Potok Mikulczycki przez długi czas był granicą pomiędzy diecezjami wrocławską i krakowską, a także pomiędzy Małopolską i Śląskiem aż do 1179 roku. W 1526 roku, po przejęciu Śląska przez Habsburgów, osada zmienia nazwę na Mikultschütz. Niedługo potem, w okolicach 1530 roku, a według niektórych źródeł nawet w 1590, został wzniesiony nowy, drewniany kościół św. Wawrzyńca, ufundowany przez Daniela Starszego Ziemięckiego, którego główny ołtarz zdobił wizerunek Matki Boskiej Mikulczyckiej, przyciągający pielgrzymów.

W XVII wieku Mikulczyce przeszły w ręce rodziny Wołczyńskich, a później Doleczków, którzy zbudowali tam dwór. Po 1740 roku, po zmaganiach wojen śląskich, Śląsk znalazł się pod pruską administracją, w wyniku czego Mikulczyce weszły w skład powiatu bytomskiego. Po podziale rejencjonalnym w 1816 roku, osada stała się częścią rejencji opolskiej. W statystycznym spisie z roku 1830 opublikowanym przez J. G. Knie odnotowano 673 katolików, 2 ewangelików oraz 6 Żydów zamieszkujących 116 domów. Oprócz tego istniał folwark, młyny, tartak, kościół św. Wawrzyńca oraz katolicka szkoła z dwoma nauczycielami, w tym jednym pomocniczym.

Wokół roku 1830 Mikulczyce zostały nabyte przez rodzinę Henckel von Donnersmarck, która w 1837 roku w południowej części wsi utworzyła folwark „Neuhof”, zajmujący około 140 ha. W 1850 roku wieś liczyła około 1500 mieszkańców, a majątek Donnersmarcków obejmował 1144 ha ziemi. W 1858 roku powstała cegielnia, w 1859 garncarnia, a w latach 60. XIX wieku otwarto kamieniołom oraz gorzelnię w 1871. W tym czasie liczba mieszkańców wzrosła do 2716, z czego 42 to Żydzi, a 46 ewangelicy. Po podziale powiatu bytomski w 1873 roku, Mikulczyce weszły do powiatu tarnogórskiego, a 1 października tego samego roku powstała w nich Agencja Pocztowa, początkowo w różnych lokalizacjach.

W 1881 roku Mikulczyce zorganizowały swoje pierwsze targi. W 1899 roku utworzono ochotniczą straż pożarną. W wyniku przybywania ludności, w 1892 roku zadecydowano o budowie nowego kościoła, zastępującego drewniany. Po zebraniu funduszy, w tym 85 tysięcy marek od parafian oraz znaczących darowizn od Guido Henckela von Donnersmarcka, biskupa wrocławskiego kardynała Georga Kopp oraz ks. Franciszka Cieślika, kamień węgielny położono 15 sierpnia 1892 roku. Nowy kościół został konsekrowany 6 maja 1896 roku.

W 1900 roku, podjęto decyzję o wydobyciu węgla na terenach pod Mikulczycami przez Donnersmarckhütte. W 1901 rozpoczęto drążenie szybu, a w 1905 otwarto kopalnię Donnersmarckhüttegrube, która zapoczątkowała działalność wydobywczą, wdrażając nowoczesne rozwiązania technologiczne. W Mikulczycach powstała także biblioteka (1902) oraz kino (1907-1914). W 1911 roku zrealizowano budowę ratusza.

W 1880 roku przez Mikulczyce poprowadzono linię kolejową Biskupice-Opole, a w 1906 otwarto pierwszy przystanek, który zmodernizowano w latach 1927-1928. Po wojnach i powstaniach, mieszkańcy Mikulczyc, w plebiscycie, opowiedzieli się za Polską, jednak osada pozostała w granicach Niemiec. W latach 20. XX wieku powstał urząd telefoniczny oraz klub sportowy, dzisiaj będący częścią klubu Sparta Zabrze. W 1933 roku, Mikulczyce były największą wsią w Rzeszy, zamieszkiwaną przez 20152 osoby. Na fali wzrostu ludności, rozpoczęto prace nad budową nowego kościoła.

Budowy rozpoczęto w 1932 roku, a w 1933 roku kardynał Adolf Bertram konsekrował świątynię. W 1935 roku, w wyniku nowej polityki niemieckiej, wieś zmieniła nazwę na Klausberg. Po wojnie, w januarze 1945 roku, Mikulczyce przeszły pod władzę Armii Czerwonej, a Wincenty Gawlik został pierwszym burmistrzem. W 1951 roku gmina wiejska Mikulczyce została rozwiązana, a teren włączono do miasta Zabrze.

Kopalnia „Abwehrgrube” przekształciła się w „Mikulczyce” po 1945 roku i przeszła pod zarząd Zabrzańskiego Zjednoczenia Przemysłu Węglowego. W 1960 roku połączono ją z innymi kopalniami. Po wojnie stacja kolejowa została przejęta przez PKP, która nie zmieniła istniejących połączeń, a kolejowe połączenia systematycznie zamykano od 1994 roku. W połowie XX wieku zbudowano pierwszą oczyszczalnię, której nową wersję oddano do użytku w 1989 roku. W latach 2001-2002 przeprowadzono remont kościoła ewangelickiego.

Kultura, edukacja i sport

Muzyka

W miejscowości Mikulczyce, znaczącym elementem życia kulturalnego jest działalność muzyczna. W roku 1951 powstał działający do dziś Zespół Pieśni i Tańca „Mikulczyce”, który celebruje lokalne tradycje przez taniec i muzykę. Kolejnym istotnym zespołem jest chór Resonans Con Tutti, założony w 1970 roku, który swoje artystyczne osiągnięcia oraz repertuar kieruje ku różnorodnym gatunkom muzycznym.

Placówki edukacyjne

Mikulczyce mogą pochwalić się szeroką ofertą edukacyjną. Mieści się tam cztery przedszkola, co stwarza dzieciom możliwości wczesnej edukacji oraz rozwoju społecznego. Wśród istotnych instytucji edukacyjnych wymienia się Zespół Przedszkoli nr 1 w Zabrzu. Dzieci w wieku szkolnym mogą korzystać z dwóch szkół podstawowych: Szkoły Podstawowej nr 24 im. Norberta Kroczka oraz Szkoły Podstawowej nr 26 im. Rodła. Istnieje także Niepubliczna Szkoła Podstawowa „Pod Skrzydłami” im. Michała Archanioła w Zabrzu oraz Społeczna Szkoła Podstawowa „Nasza Szkoła” Zabrzańskiego Towarzystwa Szkolnego.

Ważną rolę spełniają również Zespół Szkół Katolickich (obejmujący liceum ogólnokształcące oraz szkołę podstawową) oraz Zespół Szkół nr 10 w Zabrzu, który oferuje różne poziomy edukacji: szkołę podstawową, liceum ogólnokształcące oraz technikum o profilu elektronika, informatyka i programisty. Dodatkowo, Centrum Kształcenia Ogólnego i Zawodowego, które zapewnia liceum ogólnokształcące i profilowane, technikum z kierunkami takimi jak budownictwo, architektura i geodezja, mechanika, a także zasadnicza szkoła zawodowa, szkoła policealna oraz technikum uzupełniające dla dorosłych, odgrywa kluczową rolę w kształceniu młodzieży.

Sport

Mikulczyce to również teren aktywności sportowej. Na szczególną uwagę zasługuje Sparta Zabrze, która prowadzi różnorodne sekcje sportowe, a także KKS Zabrze, który ma w swoim dorobku wiele sukcesów w lokalnych rozgrywkach.

Zabytki

Mikulczyce to miejscowość, która kryje w sobie wiele interesujących zabytków. Warto zwrócić uwagę na różnorodność tych historycznych miejsc, które stanowią nieodłączny element lokalnej kultury i tradycji.

Wśród najważniejszych obiektów można wymienić:

• ratusz – pełniący kiedyś funkcję administracyjną, do momentu włączenia Mikulczyc do Zabrza. W późniejszych latach, w latach 50. i 60. XX wieku, był wykorzystywany jako porodówka, a obecnie mieści przychodnię lekarską,
• Wzgórze kościelne z kościołem św. Wawrzyńca, domem parafialnym i krzyżem,
• Budynki dawnej kopalni,
• Dwór mikulczycki,
• Kościół św. Teresy,
• Budynek stacji kolejowej,
• Budynek Zespołu Szkół nr 10 z 1928 roku,
• Budynki mieszkalne przy ulicach Tarnopolskiej, Ratuszowej i innych,
• Kapliczka św. Jana Nepomucena z 1781 roku.

Te obiekty tworzą niepowtarzalny klimat tej okolicy oraz przyciągają miłośników historii i architektury. Zachęcamy do odkrywania ich bogatej przeszłości.

Nie zapomnij również zajrzeć do galerii zdjęć z Mikulczyc w Wikimedia Commons, aby na własne oczy zobaczyć te niezwykłe miejsca.

---

Oceń: Mikulczyce

---