Janosch

---

Życie i twórczość

Horst Eckert, znany szerzej jako Janosch, urodził się na Zaborzu-Porembie, dzielnicy Zabrza w 1931 roku. Jego ojciec, Johann, pracował jako hutnik, a matka, Hildegard, z domu Glodny, była osobą głęboko religijną. Z powodu alkoholowych skłonności ojca, dużą rolę w jego wychowaniu odegrali dziadkowie.

W wieku 13 lat, w 1944 roku, Janosch rozpoczął pracę w fabryce, gdzie zajmował się ślusarstwem. Pięć dni po zakończeniu II wojny światowej, 1 czerwca 1945 roku, razem z rodzicami został wysiedlony do Niemiec i osiedlił się w Oldenburgu. Tam podjął pracę w fabryce tekstylnej oraz kontynuował naukę w szkole zakładowej. Od 1953 roku zamieszkiwał Monachium, gdzie odbył kurs malarstwa, lecz po kilku semestrach zdecydował się zrezygnować z nauki.

Pisarz, który twórczość swoją kierował w języku niemieckim, często podkreślał swoje korzenie, mówiąc: „Czuję się Ślązakiem, to moja narodowość, to moja religia”. Jego zagadnienia tożsamościowe ujawnił w wywiadzie przeprowadzonym przez katowicką Gazetę Wyborczą:

*prawdziwy cytat:* „Sam po trochu czuję się Polakiem. W mojej rodzinie tylko nazwisko Eckert jest niemieckie. Pozostali moi dziadkowie nazywali się Piecha, Morawiec, Głodny.”

W 1970 roku Janosch po raz pierwszy zaprezentował swoje dzieło literackie zatytułowane Cholonek, czyli dobry Pan Bóg z gliny (niem. Cholonek oder Der liebe Gott aus Leh), które zostało przetłumaczone na język polski z przedmową Wilhelma Szewczyka w 1975 roku. Powieść ta ukazuje przejmującą historię mieszkańców Górnego Śląska od lat 30. do 50. XX wieku i w 2004 roku została przeniesiona na scenę przez Teatr Korez z Katowic.

Pseudonim literacki Janosch narodził się z anegdoty związanej z pierwszym opowiadaniem pisarza, które nosiło tytuł Historia konia Wałka (1960). Zecer zmienił pierwotne „Janusz” na Janosch, co dało początek nowemu wizerunkowi twórcy.

Obecnie Janosch, czyli Horst Eckert, mieszka od lat w San Miguel na Teneryfie. W 1946 roku jego rodzina uzyskała obywatelstwo polskie przyznane przez tzw. „komisję weryfikacyjną”.

Wyróżnienia i spuścizna

Janosch, uznawany za znaczącą postać w literaturze, został wielokrotnie doceniony za swoją twórczość. Jego osiągnięcia obejmują m.in. Federalny Krzyż Zasługi oraz Nagrodę Górnośląską, którą przyznaje śląskie ziomkostwo.

Od 2005 roku, katowicka redakcja Gazety Wyborczej przyznaje specjalną nagrodę Cegły Janoscha osobom z Górnego Śląska, które przyczyniają się do promowania regionu. Laureaci tej nagrody otrzymują unikalne cegły, które zostały wyryte ze ścian familoka w Zabrzu – miejscu, w którym przyszedł na świat Janosch. Cegły te zostały wydobyte przez jednego z dziennikarzy, tuż przed rozbiórką budynku.

Rok 2015 był przełomowy, gdyż ukazała się biografia Janoscha autorstwa Angeli Bajorek zatytułowana „Heretyk z familoka”. Książka ta szczegółowo opisuje życie pisarza, ukazując jego wpływ na kulturę regionu.

W 2024 roku Janosch zyskał kolejne wyróżnienie, zostając laureatem „Tabulki”, honorowego tytułu nadawanego przez bibliotekę w Rudzie Śląskiej. To wyróżnienie jest uznaniem dla jego twórczości, w szczególności powieści „Cholonek czyli dobry Pan Bóg z gliny”, która ma znaczenie dla kultury Górnego Śląska.

Kontrowersje

Premier Bawarii, Edmund Stoiber, określił Janoscha jako fałszywego proroka, co miało miejsce po publikacji kontrowersyjnego rysunku pisarza przez czasopismo Der Spiegel. Rysunek przedstawiał sytuację, w której ksiądz podczas chrztu wbijał dziecku krzyżyk młotkiem, co spotkało się z dużym oburzeniem.

W czasach, gdy Janosch przebywał w Zabrzu na początku lat 90., artysta postanowił obdarować miejski teatr swoją sztuką zatytułowaną „Powrót do Uskow”. Dzieło to miało wyraźny antyklerykalny wydźwięk i wymierzało też ciosy w kierunku papieża Jana Pawła II.

Jeden z ówczesnych prezydentów Zabrza, nie zdając sobie sprawy z kontrowersyjnej treści, przekazał sztukę do tłumaczenia jednemu z miejskich proboszczów. To doprowadziło do wybuchu skandalu, a w rezultacie sztuka nigdy nie została wystawiona na scenie.

Zabrzańskie adresy Janoscha

Janosch, znany artysta, ma swoje znaczące miejsca w Zabrzu. Oto kilka z nich:

• ulica Piekarska – miejsce narodzin – budynek wyburzony,
• Kronprinzenstraße 308 – obecnie ulica Wolności,
• Kowalska 11a.

Publikacje

Literatura dla dorosłych

W dorobku pisarskim Janoscha można odnaleźć wiele interesujących tytułów, które miały znaczący wpływ na literaturę. Wśród nich znajduje się niezwykle poruszająca książka, „Cholonek, czyli dobry Pan Bóg z gliny”, wydana w 1970 roku, która w polskiej wersji trafiła do czytelników w 1974 roku, dzięki wydawnictwu Śląsk. Książka ta, przetłumaczona z języka niemieckiego przez Leona Bielasa, zdobyła uznanie i jest nadal chętnie czytana.

Kolejnym ważnym osiągnięciem autora są „Polski blues”, który swoją premierę miał w 1991 roku, a do rąk polskich czytelników trafił w 1993 roku w przekładzie Jacka Mularskiego, wydany przez Limbus. Należy również wspomnieć o sztuce teatralnej pt. „Powrót do Uskow”, która została zaprezentowana w 1992 roku.

Literatura dziecięca – polskie tłumaczenia

Janosch to również autor licznych książek dla dzieci, które cieszą się popularnością na polskim rynku wydawniczym. Do najważniejszych tytułów w tej kategorii należą:

• „Tygrysek musi mieć rower” ISBN 83-240-0524-2,
• „Miś i Tygrysek chodzą po mieście” ISBN 83-240-0551-X,
• „Wujek Puszkin dobry niedźwiedź” ISBN 83-240-0616-8,
• „Wszystkie moje kaczki od A do Z” ISBN 83-240-0613-3,
• „Wielki bal dla Tygryska” ISBN 83-240-0465-3,
• „Tygryskowa szkoła. Jak Miś i Tygrysek uczą się czytać i liczyć” ISBN 83-240-0672-9,
• „Ja Ciebie wyleczę, powiedział Miś. Opowieść o tym, jak Tygrysek pewnego razu zachorował” ISBN 83-240-0452-1,
• „Idziemy po skarb. Opowieść o tym, jak Miś z Tygryskiem szukali szczęścia na ziemi” ISBN 83-240-0367-3,
• „Ach, jak cudowna jest Panama” ISBN 83-240-0362-2,
• „Dzień dobry, Świnko. Opowieść o tym, jak Tygrysek pewnego dnia nie wrócił do domu” ISBN 83-240-0474-2,
• „Poczta dla Tygryska. Opowieść o tym, jak Miś i Tygrysek wynaleźli pocztę, pocztę lotniczą i telefon” ISBN 83-240-0358-4,
• „Cholonek, czyli dobry Pan Bóg z gliny” ISBN 83-216-0770-5,
• „A w wigilię przyjdzie niedźwiedź” ISBN 978-83-240-0901-5,
• „Świerszczyk Muzykant i Kret” ISBN 83-240-0693-1,
• „Żabi Król” ISBN 83-240-0764-4,
• „Szczęśliwy, kto poznał Hrdlaka” (2014) ISBN 978-83-240-3208-2.

Każdy z tych tytułów wzbogaca literaturę dziecięcą i sprawia, że przygody Misia i Tygryska stają się jeszcze bardziej fascynujące dla młodych czytelników.

---

Oceń: Janosch

---