Berta Weissberger

---

Życiorys

Berta Weissberger była córką Oskara (1893–1976) oraz Ilony (1900–1995). W rodzinie miała również siostrę, Ewę (ur. 1921). Jej ojciec prowadził sklep z ubraniami męskimi, podczas gdy matka była dentystką. Urodziła się w Zabrzu, wówczas niemieckim Hindeburgu, 1 marca 1925 roku, pomimo że czasami można spotkać informacje, że jej narodziny miały miejsce 1 marca 1923 lub w 1926 roku. Wychowała się w rodzinie o mieszanym pochodzeniu niemiecko-żydowsko-węgierskim, mając również polskie korzenie oraz rodzinę w Polsce.

Już od 1933 roku, jej rodzice prowadzili starania o opuszczenie Niemiec. W 1938 roku, ojciec Berty wyjechał do USA, gdzie dążył do ściągnięcia reszty rodziny. W owym roku, w ramach akcji Polenaktion, wraz z matką została deportowana na granicę niemiecko-polską, co wiązało się z zakazem powrotu do III Rzeszy. Po wysiedleniu, Berta zamieszkała u swojego wujka w Sosnowcu, a następnie u dalszej rodziny w Chorzowie, aż w końcu dotarła do Krakowa.

Okupacja niemiecka

Podczas niemieckiej okupacji, Berta przez pewien czas mieszkała z rodziną matki w Bochni. Po pewnym czasie, wyjechała z matką i siostrą do Krosna, gdzie u siostry matki, Reginy, spędzały czas, przebywając tam do likwidacji getta. W tym dramatycznym okresie jej starsza siostra, Ewa Weissberger, została zamordowana lub wywieziona do obozu zagłady.

Z Krosna udało im się uciec na zachód do Szczucina, gdzie próbowały dojechać do Tarnowa, ale ostatecznie trafiły do Krakowa. W Krakowie Berta rozpoczęła pracę jako opiekunka u rodziny SS-mana, przyjmując fałszywe dokumenty wystawione na nazwisko Krystyna Żółkoś. Z powodu rosnącego niebezpieczeństwa, w listopadzie razem z matką uciekły do Warszawy. Tam, zatrudniła się w szwalni przy ul. Mazowieckiej 5. W 1943 roku poznała fotografię Sylwestra Brauna.

Po wybuchu powstania warszawskiego, przez pierwsze dni ukrywała się z matką jako cywil w jednym z piwnic. Następnie została zaangażowana przez Sylwestra Brauna, który wtedy pracował jako fotoreporter dla Biura Informacji i Propagandy Komendy Głównej Armii Krajowej, w charakterze asystentki. W okresie powstania sama również wykonywała zdjęcia, a na kilku obrazach z archiwum Brauna była uwieczniona. Przed upadkiem powstania, Braun i Weissberger zdołali ukryć swoje aparaty i negatywy w dwóch słoikach w piwnicy przy ul. Marszałkowskiej 53, które zostały odkopane dopiero w lutym 1945 roku.

Okres powojenny

Po wojnie, Berta i Sylwester zorganizowali studio fotograficzne w Świętochłowicach. W czerwcu 1946 roku, oboje uciekli do Szwecji, skryci pod pokładem statku transportowego węgla. Z Szwecji Berta wyjechała do USA, gdzie poślubiła prawnika Lawrence’a Lauera, który pochodził z polsko-żydowskiej rodziny. Ich małżeństwo miało miejsce w 1949 roku. W 2014 roku opublikowała swoją książkę wspomnieniową, zatytułowaną „Hiding in Plain Sight: The Incredible True Story of a German-Jewish Teenager’s Struggle to Survive in Nazi-occupied Poland”.

W 2023 roku, Piotr Głogowski z Muzeum Warszawy uzyskał informacje, że Berta Weissberger współpracowała z Sylwestrem Braunem w trakcie powstania warszawskiego, będąc autorką niektórych zdjęć, które dotychczas przypisywano jemu i które znajdują się w zbiorach Muzeum Warszawy. W czerwcu 2024 roku odwiedziła Polskę, przekazując Muzeum Warszawy odbitki zdjęć, które wykonała wspólnie z Sylwestrem Braunem (on wcześniej podarował muzeum negatywy).

Wybrana bibliografia autorska

Oto kluczowe dzieło autorstwa Berty Weissberger, które łączy w sobie osobiste doświadczenia oraz ważny kontekst historyczny.

• Hiding in Plain Sight: The Incredible True Story of a German-Jewish Teenager’s Struggle to Survive in Nazi-occupied Poland (Smith and Kraus, Hanover, 2004, ISBN:1-57525-249-6).

---

Oceń: Berta Weissberger

---