Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu

---

Główna siedziba

Główna siedziba muzeum znajduje się w historycznym budynku, który pierwotnie pełnił funkcję starostwa powiatowego w Zabrzu. Powstał on w 1874 roku, a jego budowniczym był mistrz murarski Mateusz Kreiss. Charakterystycznym elementem tego obiektu jest reprezentacyjna sala witrażowa, która zachwyca swoją przestronnością i bogatym zdobnictwem.

W 1906 roku do istniejącego gmachu dobudowano północne skrzydło, zaprojektowane przez berlińskiego architekta Arnolda Hartmanna. Całość charakteryzuje się stylem eklektycznym, który był bardzo popularny pod koniec XIX wieku. Rozbudowa budynku miała miejsce również w latach dziewięćdziesiątych XX stulecia, co przyczyniło się do jego modernizacji i dostosowania do współczesnych potrzeb.

Najważniejszym miejscem w tym obiekcie jest Sala Witrażowa, która w przeszłości służyła jako miejsce posiedzeń Sejmiku Powiatowego. W październiku 1930 roku, budynek zyskał nowe przeznaczenie, stając się siedzibą Kupieckiej Szkoły Zawodowej. 20 grudnia 1993 roku główna siedziba muzeum została oficjalnie wpisana do rejestru zabytków, co podkreśla jej znaczenie w kontekście lokalnej historii i kultury.

Historia

„Muzeum zostało założone dzięki zaangażowaniu pasjonatów historii górnictwa, wśród których kluczową postacią był dr Bronisław Rudnicki, pracownik Wyższego Urzędu Górniczego oraz aktywny członek Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Górnictwa. Pierwsza wystawa zorganizowana została 4 grudnia 1979 roku. W styczniu 1981 roku minister górnictwa podjął decyzję o formalnym powołaniu muzeum do życia. W jego zbiorach, które liczą około 38 tysięcy eksponatów, znajdują się obiekty pochodzące ze Związkowego Muzeum Górniczego w Sosnowcu (działającego w latach 1948–1972) oraz z Muzeum Miejskiego w Zabrzu.

W 1982 roku, na poziomie 170 metra Kopalni Doświadczalnej Węgla Kamiennego M-300, znanej pierwotnie jako kopalnia „Guido”, utworzono Skansen Górniczy „Guido”, który stał się dostępny dla zwiedzających. W 2007 roku przekształcono go w samodzielną instytucję kultury pod nazwą Zabytkowa Kopalnia Węgla Kamiennego „Guido”, która jest prowadzona przez Gminę Zabrze oraz Województwo Śląskie. Z kolei w 2013 roku połączono obie instytucje, tworząc Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu.

W 1985 roku przy szybie „Wyzwolenie” (inaczej szyb „Wilhelmina” z dawnej kopalni Królowa Luiza) otwarto Ośrodek Szkolenia Zawodowego i Propagandy Górnictwa przy KWK „Zabrze-Bielszowice”. Oferował on wzorcową sztolnię, która imitowała warunki pracy w kopalni, a także dysponował zmechanizowanymi systemami wydobywczymi. Po rozbudowie o dodatkowe obiekty przy szybie „Carnall”, stał się on oddziałem Muzeum Górnictwa Węglowego jako Skansen Górniczy „Królowa Luiza”, który otwarto dla turystów w 1993 roku.

W 2009 roku rozpoczęto rewitalizację Głównej Kluczowej Sztolni Dziedzicznej, zaczynając od szybu „Carnall”, a następnie kontynuując działania przy szybie „Wilhelmina”. W latach 2012–2014 udrożniono 2,5 kilometra odcinka sztolni, posługując się ręcznymi metodami wydobycia stosowanymi w czasie jej budowy. W 2015 roku przy szybie „Carnall” wprowadzono nowy wymiar komfortu – zainstalowano przedział schodowy, a także rozpoczęto konserwację obudowy i adaptację wnętrza sztolni oraz kompleksu szybu „Wilhelmina”. Dodatkowo rozpoczęto prace nad budową czwartego kompleksu turystycznego w samym sercu Zabrza, przy ulicy Miarki, w tym nad rekonstrukcją wylotu i okna Głównej Kluczowej Sztolni Dziedzicznej.

W wyniku tych długotrwałych działań, Główną Kluczową Sztolnię Dziedziczną połączono z obiektami Skansenu Górniczego „Królowa Luiza”, tworząc jeden, rozbudowany kompleks turystyczny o nazwie Sztolnia Królowa Luiza. Przy szybie „Wilhelmina” 10 czerwca 2016 roku otwarto Park 12C, który łączy rozrywkę z edukacją dla najmłodszych zwiedzających. Pierwszy odcinek sztolni, łączący szyby „Carnall” i „Wilhelmina” o długości 1,5 kilometra, znany jako Podziemna Podróż w Czasie, został udostępniony 30 września 2017 roku, a wodny odcinek sztolni, o długości 1,1 kilometra, pomiędzy wylotem a szybą „Wilhelmina” (Podziemny Spływ Sztolnią), otwarto dla zwiedzających 14 września 2018 roku.

19 września 2023 roku miało miejsce wręczenie nagród w konkursie Budowa Roku 2022 organizowanym przez Polskie Zrzeszenie Inżynierów i Techników Budownictwa (PZITB). W kategorii obiektów przebudowanych i rewitalizowanych, Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu przy ul. 3 Maja 19 uzyskało nagrodę za realizację inwestycji pod nazwą „Rewitalizacja i udostępnienie poprzemysłowego dziedzictwa Górnego Śląska – w zakresie dotyczącym konserwacji i remontu budynku muzeum.”

Działy tematyczne

Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu to miejsce, które skrywa wiele fascynujących działów tematycznych, które można odkrywać i zgłębiać.

• Dział Historii Górnictwa i Techniki Górniczej,
• Dział Kultury Górniczej,
• Dział Przeróbki Mechanicznej i Przetwórstwa Węgla,
• Gabinet Geologii i Paleobotaniki,
• Archiwum i Biblioteka,
• Międzynarodowe Centrum Dokumentacji i Badań nad Dziedzictwem Przemysłowym dla Turystyki.

Oddziały turystyczne i ich atrakcje

Muzeum Górnictwa Węgłowego w Zabrzu proponuje różnorodne atrakcje turystyczne, które składają się na fascynującą podróż w głąb historii górnictwa. W ramach tej instytucji funkcjonują dwa główne kompleksy turystyczne: Kopalnia Guido oraz Sztolnia Królowa Luiza, ulokowane w pięciu zróżnicowanych obiektach górniczych.

Kopalnia Guido (ul. 3 Maja 93, szyb „Kolejowy”) oferuje:

• Podziemny Spacer Górniczy, gdzie goście mogą zjechać szybem górniczym i zobaczyć chodniki, maszyny górnicze, w tym przenośniki taśmowe oraz kombajny takie jak „Alpina” AM50 i KGS-245 BP,
• Mroki Kopalni, który prowadzi trasą na poziomie 355 z nieczynną ścianą wydobywczą, z przejazdem kolejką podwieszaną,
• Podziemną Szychta, oferującą kondycyjną trasę na poziomie 355, w której zwiedzający muszą założyć strój sztygarski oraz pełny ekwipunek górniczy,
• Usługi dodatkowe, takie jak organizacja eventów na poziomie 320, dostępność Hostelu Guido oraz restauracji i sklepiku kopalnianego.

Sztolnia Królowa Luiza (ul. Wolności 408, szyb „Carnall” kopalni „Królowa Luiza”) przyciąga turystów z takimi atrakcjami jak:

• Podziemny Spływ Sztolnią, który oferuje doświadczenie w łaźni łańcuszkowej oraz możliwość zobaczenia XIX-wiecznego podziemnego portu sztolniowego,
• Podziemna Podróż w Czasie, prezentująca przejście przez chodnik wykuty w węglu z pokazami pracy maszyn górniczych oraz przejazdem kolejką spągową.

Sztolnia Królowa Luiza – Kopalnia (ul. Mochnackiego 12, szyb „Wilhelmina” kopalni „Królowa Luiza”) to kolejny interesujący punkt w ofercie muzeum:

• Podziemne Królestwo Maszyn, które jest największym podziemnym parkiem maszyn i urządzeń górniczych, zawierającym rozrywkowo-edukacyjny Park 12C,
• Park Techniki Wojskowej, który zachwyca eksponatami takimi jak gąsienicowe pojazdy, transportery opancerzone oraz czołgi T-34 i T-72, przy zachowaniu stylu terenu jednostki wojskowej.

Warto również odwiedzić Sztolnię Królowa Luiza – Port (ul. Miarki 8), gdzie można wziąć udział w:

• Podziemnym Spływie Sztolnią, dzięki któremu turyści odkrywają Główną Kluczową Sztolnię Dziedziczną, Główną Kluczową Sztolnią Dziedziczną.

Na zakończenie warto zwrócić uwagę na Wieżę Ciśnień (ul. Zamoyskiego 2), która mierzy 46 metrów i została zbudowana w 1909 roku. Na jej szczycie mieści się Wystawa CARBONEUM – centrum wiedzy o węglu, które łączy funkcje nowoczesnej ekspozycji z klasycznym podejściem do edukacji. W górnej części wieży znajduje się także kawiarnia i restauracja, z której rozpościera się piękny widok na Zabrze oraz jego okolice.

---

Oceń: Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu

---