Emanuel Krzoska

---

Życiorys

Wczesne życie

Emanuel Krzoska był synem górnika Józefa oraz Marianny z domu Lulek. Ukończył edukację w szkole podstawowej, mając jednocześnie doświadczenie pracy fizycznej na kolei, gdzie pełnił rolę telegrafisty. W 1895 roku podjął decyzję o wyjeździe do Zgromadzenia rodziny Salezjanów w Montefiascone, we Włoszech. To tam, w miejscowym gimnazjum, zdobył maturę w 1906 roku. Następnie rozpoczął studia teologiczne na Uniwersytecie we Fryburgu w Szwajcarii. Praca Krzoski koncentrowała się na działalności edukacyjnej, skierowanej szczególnie do polskich robotników sezonowych.

Po ukończeniu studiów osiedlił się we Lwowie, gdzie 28 lipca 1908 roku przyjął święcenia kapłańskie. Następnie został wikarym w Złotnikach, koło Podhajec. W tym czasie prowadził szereg działań oświatowych i narodowych, w tym założenie Kółka Rolniczego. W 1911 roku objął funkcję wikarego w parafii w Sadogórze na Bukowinie, a we wrześniu 1912 roku został proboszczem w Ludwikówce. Jego działania, mające na celu promowanie polskości, doprowadziły do konfliktów z niemieckimi kolonistami. W obliczu wybuchu I wojny światowej, został oskarżony przez Niemców o szpiegostwo, lecz udało mu się uniknąć aresztowania dzięki pomocy węgierskiego komendanta, który miał władzę w tym regionie. W czerwcu 1917 roku został powołany na kapelana Armii Austro-Węgier, biorąc udział w działaniach na froncie rumuńskim oraz włoskim.

Działalność na Górnym Śląsku

Po zakończeniu I wojny światowej Krzoska powrócił na Górny Śląsk, osiedlając się w Zabrzu, gdzie aktywnie uczestniczył w polskim życiu politycznym. Jego wysiłki obejmowały zakładanie polskich szkół oraz zaangażowanie w lokalne sprawy, co przyniosło mu aresztowanie na podstawie działalności agitacyjnej w powiecie kozielskim w dniu 17 grudnia 1919 roku. Po odbyciu wyroku w więzieniu wojskowym w Raciborzu, został uniewinniony. Na początku roku 1920 stał się członkiem Podkomisariatu Naczelnej Rady Ludowej w Sosnowcu.

W trakcie plebiscytu na Górnym Śląsku, Wojciech Korfanty powołał go w lutym 1920 roku na komisarza plebiscytowego dla powiatu prudnickiego, uznanego za jeden z najbardziej kontrowersyjnych terenów w czasie plebiscytu. Polski Komitet Plebiscytowy przeniósł swoje działania z Prudnika do Głogówka, a potem do Strzeleczek, z powodu zniszczeń w lokalach w Prudniku. Krzoska stał się celem ataków ze strony niemieckich przeciwników, a jego mieszkanie było wielokrotnie na celowniku, co skłoniło go do rezygnacji z pełnionej funkcji komisarza plebiscytowego; jego miejsce zajął Teodor Obremba. Po tych wydarzeniach przeniósł się do Bytomia, gdzie objął Referat Ochronek w Polskim Komitecie Plebiscytowym. Był również współzałożycielem Związku Nauczycieli Górnośląskich oraz doradcą szkolnym przy Seminarium Nauczycielskim w Oleśnie. W czerwcu 1920 roku nadano mu stopień kapelana (kapitana) Wojska Polskiego, w którym to stopniu brał udział w II powstaniu śląskim oraz w III powstaniu, gdzie pełnił rolę kapelana i oficera gospodarczego batalionu Edmunda Kabicza, składającego się z powstańców z powiatu zabrskiego, odpowiedzialnego za blokadę Gliwic.

Po zakończeniu plebiscytu w 1922 roku w Chorzowie objął stanowisko katechety. Pracował w Gimnazjum Matematyczno-Przyrodniczym w Chorzowie oraz w Polskiej Szkole Wydziałowej w Katowicach. Jego dorobek obejmował napisanie „Gramatyki języka polskiego” oraz „Przebieg działań wojennych w I powstaniu śląskim”. Był również sekretarzem Diecezjalnego Koła Księży Prefektów Gimnazjalnych, a także zaangażowanym w życie kombatanckie, pełniąc funkcje wiceprezesa Zarządu Miejskiego Związku Rezerwistów i Byłych Wojskowych, działając również w Związku Powstańców Śląskich oraz jako skarbnik Związku Oficerów Rezerwy.

II wojna światowa

W 1939 roku brał udział w kampanii wrześniowej jako major (starszy kapelan). Po kontrowersyjnej mobilizacji, udało mu się przedostać na Węgry, gdzie został jednak uwięziony. W trakcie internowania pełnił rolę kapelana w obozach dla polskich żołnierzy, m.in. w Selyp i Püskach. Niestety, w 1944 roku został wydany przez węgierskich żołnierzy Niemcom, co skutkowało osadzeniem go w obozie jenieckim, w tym w oflagu w Genshagen w pobliżu Berlina. Po zakończeniu II wojny światowej, powrócił do Chorzowa w maju 1945 roku, decydując się na wznowienie działalności jako katecheta.

Okres powojenny

Przez pewien czas pełnił rolę prefekta szkoły zawodowej w Katowicach, a także był wikarym w parafii św. Antoniego z Padwy w Chorzowie. Jednak w 1951 roku jego problemy zdrowotne związane z sercem ograniczyły jego możliwości duszpasterskie, przez co stał się rektorem w kościele św. Wawrzyńca w Chorzowie. W tym okresie włączał się aktywnie w działalność ruchu „księży patriotów”, a także stał się członkiem Związku Bojowników o Wolność i Demokrację. Działał w Okręgowej Komisji Księży, będąc zastępcą przewodniczącego prezydium OKK od 21 listopada 1951 do 1 kwietnia 1953. Pełnił także rolę członka Plenum Głównej Komisji Księży od 20 lutego 1952 roku aż do 23 listopada 1954 roku. W 1954 roku został uhonorowany tytułem dziekana honorowego, a w latach 1945–1953 pełnił także funkcję prezesa Wojewódzkiego Zarządu „Caritas” w Katowicach, a później uzyskał tytuł prezesa honorowego Zarządu Głównego „Caritas”.

Ordery i odznaczenia

W bogatej biografii Emmanuela Krzoski wyróżniają się liczne ordery i odznaczenia, które przyznano mu za jego zasługi.

• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski,
• Krzyż na Śląskiej Wstędze Waleczności i Zasługi I stopnia,
• Srebrny Krzyż Zasługi, przyznany podczas dwudziestolecia międzywojennego,
• Złoty Krzyż Zasługi, nadany 22 kwietnia 1938 roku,
• Śląski Krzyż Powstańczy, przyznany w 1947 roku,
• Złoty Krzyż Zasługi, przyznany w 1954 roku,
• Gwiazda Górnośląska.

---

Oceń: Emanuel Krzoska

---