Kopalnia Węgla Kamiennego Makoszowy, znana również pod niemiecką nazwą Delbrück, to ważny zakład wydobywczy zlokalizowany w Zabrzu, w regionie Makoszowy (Makoszowach), który znajduje się w województwie śląskim.
W chwili obecnej w kopalni Makoszowy pracuje 1387 osób, a poziomy jej wydobycia sięgają głębokości 660 i 850 metrów. Całkowity obszar górniczy wynosi 28,4 km², co czyni ją jedną z większych kopalni w regionie. Aktualnie, zakład ten jest zarządzany przez Spółkę Restrukturyzacji Kopalń S.A.
W ostatnich latach kopalnia przeszła przez znaczące zmiany, związane głównie z pracami likwidacyjnymi. Prowadzone są obecnie zaawansowane działania mające na celu zamknięcie szybów, gdzie wycofano już liny maszyn wyciągowych. W rezultacie tego procesu, w eksploatacji pozostał jedynie szyb przeznaczony do wydobycia pozostałości sprzętu znajdującego się w wyrobiskach.
W związku z powyższym, kopalnia Makoszowy zakończyła swoją działalność, co stanowi istotny moment w historii lokalnego przemysłu węglowego.
Charakterystyka złoża
W rejonie, o którym mowa, znajduje się interesujący obszar usytuowany na północno-zachodnim skraju Niecki Głównej. Jest to obszar o złożonej geologii, który od północnego zachodu sąsiaduje z obszarem sfałdowań warycyjskich. Warto podkreślić, że w tym regionie związane są strefy uskoków, których zrzuty wynoszą od 0 do 100 metrów. Wśród nich można wyróżnić kilka istotnych uskoków, takich jak uskok „Diagonalny” z wysokością od 70 do 100 metrów, uskok „Knurowski” mający wysokość około 110 metrów oraz uskok „Makoszowski” z zrzutem sięgającym 70 metrów.
W kontekście orogenezy alpejskiej, określone uskoki przebiegają w kierunku zbliżonym do równoleżnikowego. Przykładem są uskok „Saara”, gdzie zrzut dochodzi do 170-240 metrów oraz uskok „Kłodnicki” z wysokością około 180 metrów. Na terenie Ruchu „Makoszowy” występują warstwy orzeskie o znacznej miąższości, sięgającej aż 756 metrów. Dodatkowo, znajdują się tutaj warstwy rudzkie, które mają miąższość w przedziale 680-720 metrów, a także warstwy siodłowe o miąższości wynoszącej od 175 do 220 metrów oraz warstwy porębskie.
Warto zaznaczyć, że grubość eksploatowanych pokładów wynosi od 1,2 do 3,3 metrów, a ich nachylenie waha się pomiędzy 0 a 35 stopni. To właśnie te cechy geologiczne sprawiają, że obszar ten ma szczególne znaczenie w kontekście wydobycia węgla kamiennego.
Historia
„Historia kopalni Makoszowy rozpoczęła się w 1890 roku, kiedy to na poziomach 170 i 230 metrów pod ziemią, w wyrobiskach prowadzonych na zachód od kopalni Guido – budowanej od połowy XIX wieku przez hrabiego Guido Henckela von Donnersmarck – odkryto rezerwy górnicze z oznaczeniami Zero i Double Zero. W roku 1900, właściciel, czyli Skarb Pruski, rozpoczął budowę szybu I, nazywanego „koło Makoszów”, a kolejne prace nad szybami II były kontynuowane w następnym roku. Te szyby początkowo służyły tylko do wentylacji kopalni Luiza.
Jednakże wkrótce oba szyby przekształciły się w zakład górniczy o nazwie Zeroschächte. Wydobycie rozpoczęło się w kwietniu 1906 roku, a po dwóch latach szyby połączono z istniejącą koksownią, nadając nową nazwę – Delbrückschachte. Po zakończeniu III Powstania Śląskiego oraz podczas dwuletnich sporów granicznych obszar Makoszowy i Kończyce zostały przyznane Polsce w 1923 roku decyzją specjalnej komisji Ligi Narodów. Niemiecka kopalnia Delbrück została oddzielona od bogatych w węgiel pól po polskiej stronie, które pozostawały nieeksploatowane.
Niemieckie władze dążyły do wydzierżawienia tych pól, a po długich negocjacjach w 1931 roku podpisano umowę o wymianie pól górniczych w strefie przygranicznej pomiędzy Zabrzem i Knurowem, w porozumieniu z polsko-francuską spółką Skarboferm oraz niemiecką firmą Preussag. Z dniem 1 kwietnia 1945 roku, kiedy to Armia Czerwona przekazała zakład w stanie częściowego zatopienia, opuszczony przez niemiecką załogę, władzom polskim, kopalnia przyjęła nazwę Makoszowy.
W trakcie południowej rozbudowy kopalni, 28 sierpnia 1958 roku, doszło do tragicznej katastrofy. Ogień wybuchł od palnika acetylenowego, który miał służyć do cięcia żelaznej stropnicy na poziomie 300 metrów. Uczestnicy zdarzenia musieli ratować się od ognia, jednak 20-minutowe aparaty ucieczkowe okazały się niewystarczające, co skutkowało zgonem 72 górników oraz poważnymi obrażeniami 87 innych osób.
W latach 60. XX wieku zakończono prace nad nowym szybem III, który osiągnął głębokość 717 metrów, natomiast szyb IV, mający na celu wydobycie, uruchomiono w 1981 roku na poziomie 944 metrów. Od 1967 roku wydobycie w Makoszowach realizowano wyłącznie metodą ścianową. Rekordowe wydobycie miało miejsce w 1988 roku, gdy zakład osiągnął 5,13 mln ton, zatrudniając 10 tysięcy pracowników.
W 1993 roku kopalnia Makoszowy przeszła pod zarząd Gliwickiej Spółki Węglowej, a później, od 2003 roku, znalazła się w gestii Kompanii Węglowej. W dniu 1 lipca 2005 roku, kopalnię połączono z Kopalnią Sośnicą, lecz po dekadzie zdecydowano o rozdzieleniu ruchów i przekazaniu kopalni Makoszowy do Spółki Restrukturyzacji Kopalń S.A w Bytomiu.
Kalendarium
Historia Kopalni Węgla Kamiennego Makoszowy sięga, ponad stulecia, świadcząc o jej znaczeniu w regionie. Na początku XX wieku, w latach 1900–1906, zbudowano kopalnię z inicjatywy skarbu pruskiego, a wówczas wchodziła ona w skład kopalni „Bielszowice” przez szyb „Delbrück”.
W okresie od 1923 do 1939 roku, po podziale Górnego Śląska, kopalnia wciąż znajdowała się w granicach Niemiec, z granicą przebiegającą częściowo wzdłuż jej ogrodzenia. Brama zakładu funkcjonowała wówczas jako przejście graniczne. W latach 1925-1926 wprowadzono system wybierania węgla, przy użyciu technologii ścianowej, co zgarnęło nowe możliwości wydobywcze.
W 1926 roku kopalnię przejął koncern Preussag. Wszak na początku 1945 roku kopalnia została zajęta przez wojska radzieckie, a komendantem wojskowym został major Myszki. W kwietniu tego samego roku władze polskie przekazały kopalnię, zmieniając jej nazwę na Kopalnia „Makoszowy”. W latach 1945–1957, zakład był częścią Gliwickiego Zjednoczenia Przemysłu Węglowego, a w 1957 roku włączono ją do Zabrzańskiego Zjednoczenia Przemysłu Węglowego.
Tragiczny dzień 28 sierpnia 1958 roku przyniósł pożar, w wyniku którego zginęło 72 górników. W późniejszych latach, w latach siedemdziesiątych XX wieku, kopalnia osiągnęła znaczne wydobycie wynoszące 4 349 210 ton.
W latach 1961-1968 rozpoczęto budowę nowego szybu wielofunkcyjnego. Został on zlokalizowany na terenie kopalni, na zachód od szybu II, i zgłębiony do głębokości 717,35 m przez Przedsiębiorstwo Budowy Szybów w Bytomiu. Wyróżnia się wieżą wyciągową o wysokości 57,01 m, która powstała w 1966 roku dzięki staraniom Mostostal Zabrze.
Na początku lat osiemdziesiątych, w roku 1981, wkopano nowy, wielofunkcyjny szyb IV, który w latach 1976-1978 osiągnął głębokość 944 m. W międzyczasie, w latach 1982-1985, zbudowano szyb wentylacyjny „Północny”, umiejscowiony poza obrębem kopalni na północny zachód od głównych szybów.
W 1988 roku, zakład osiągnął rekordowy poziom wydobycia, wynoszący ponad 5 127 000 ton, przy zatrudnieniu przekraczającym 10 000 pracowników. W 1993 roku kopalnia „Makoszowy” stała się częścią Gliwickiej Spółki Węglowej S.A., a w 2003 roku weszła w skład Kompanii Węglowej SA z siedzibą w Katowicach.
1 lipca 2005 roku, kopalnia „Makoszowy” została połączona z kopalnią „Sośnica”, tworząc dwuruchowy zakład KWK „Sośnica-Makoszowy”. Pięć lat później, 1 maja 2015 roku, zakład został podzielony na dwie odrębne kopalnie: KWK „Sośnica” oraz KWK „Makoszowy”. Warto zaznaczyć, że 31 grudnia 2016 roku decyzją Ministerstwa Energii, wstrzymano w kopalni wydobycie, kończąc tym samym jej aktywną działalność.
Pozostałe obiekty w kategorii "Budynki przemysłowe i magazynowe":
Koksownia Jadwiga | Elektrociepłownia Zabrze | Zespół szybu Maciej | Browary Górnośląskie w Zabrzu | Huta ZabrzeOceń: Kopalnia Węgla Kamiennego Makoszowy